W dniu 20 maja b.r. w Instytucie Fizyki Plazmy (IFP) im. Maxa Plancka w Greifswaldzie (północne Niemcy) otwarto wielkie urządzenie termojądrowe - stellarator Wendelstein W7-X. Polskiej delegacji biorącej udział w tej uroczystości przewodził podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, prof. Wodzisław Duch. W skład tej delegacji wchodzili także dyrektor Instytutu Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy dr hab. prof. Andrzej Gałkowski i jego zastępca ds. europejskiego programu fuzji termojądrowej dr hab. prof. Roman Zagórski. Prof. R. Zagórski przedstawił na spotkaniu w Greifswaldzie wkład Polski do programu budowy i wyposażenia stellaratora W7-X. Dyrektor IFPiLM prof. A. Gałkowski udzielił redaktorkom D. Truszczak z Polskiego Radia i K. Głowackiej z TOK-FM wywiadu na temat tego programu.
Układ Wendelstein W7-X będzie służył do optymalizacji procesu fuzji w plazmie ograniczanej polem magnetycznym w toroidalnej pułapce i dogrzewanej mikrofalami oraz wiązkami atomowymi. W gorącej plazmie w stellaratorze W7-X będą zachodzić reakcje syntezy jąder izotopu wodoru (deuteru) z uwalnianiem energii. Celem badań będzie stworzenie warunków dla uzyskania maksymalnej energii fuzji. Wyniki badań mogą posłużyć do opracowania w przyszłości stellaratora – reaktora termojądrowego, w którym energia fuzji będzie dużo większa od energii dostarczonej do tego urządzenia. Równolegle z badaniami fuzyjnymi w stellaratorze prowadzone są prace dotyczące budowy we Francji eksperymentalnego reaktora ITER, w którym wykorzystano pułapkę magnetyczną typu tokamak.
Budowa i przygotowanie badań stellaratora W7-X, rozpoczęte przez Niemców, od kilku lat stały się projektem międzynarodowym. Duży udział w tym przedsięwzięciu mają polskie zespoły konstruktorów i naukowców z Instytutu Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy, Narodowego Centrum Badań Jądrowych w Świerku, Instytutu Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie, Politechniki Warszawskiej i Uniwersytetu Opolskiego. Prace polskich zespołów były finansowane przez Wspólnotę EURATOM, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju i IFP w Geifswaldzie.
W Instytucie Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy opracowano i zbudowano dwa kompletne układy diagnostyczne do badania promieniowania rentgenowskiego emitowanego z plazmy w układzie W7-X. Urządzenia te, poczynając od koncepcji fizycznej wspartej symulacjami numerycznymi, poprzez projekt techniczny, aż do budowy ostatecznych wersji układów pomiarowego, zostały wykonane w IFPiLM. Jedno z tych urządzeń, nazwane PHA (ang. pulse height analysis), będzie instalowane w tym roku na stellaratorze w IFP w Greifswaldzie. Drugi układ nazwany MFS (ang. multi foil system) trafi do Greifswaldu w przyszłym roku *). Obie diagnostyki będą stosowane do badań w układzie W7-X przez naukowców z IFPiLM przy współpracy z zespołami z innych ośrodków. Zespół teoretyków z IFPiLM realizował badania właściwości plazmy w komorze stellaratora W7-X metodami symulacji numerycznych.
*) Więcej informacji na temat tych diagnostyk można znaleźć na str. www IFPILM w Annual Report IPPLM 2013, str. 74.
Informacje o otwarciu stellaratora Wendelstein W7-X w Greifswaldzie (Niemcy) można znaleźć także na stronach:
